t a r v á g á s" címmel dr. Szilágyi László okl. e r d ő m é r n ö k , a m e z ő g a z d a s á g i t u d o m á ny o k k a n d i d á t u s a a l á í r á s s a l.
A c i k k f ő b b m e g á l l a p í t á s a i az a l á b b i a k:
— A s v á j c i a k és a f r a n c i á k által k i d o l g o z o t t „ s z á l a l á s o s " , i l l e t v e a k ü l ö n b ö ző
„ s z á l a l ó v á g á s o s " r e n d s z e r e k k e l, m e l y e k közül a m a g y a r volt a l e g s i k e r ü l t e b b ,
k é t s z e r a n n y i f a n ö v e d é k e t l e h e t é v e n t e m e g t e r m e s z t e n i , m i n t a n é m e t e k által k i d o l g o z o t t t a r v á g á s o s r e n d s z e r r e l. E n n e k a k o r s z e r ű r e n d s z e r n e k a bevzet é sé r e 1945-ig e h e t ő s é g n e m volt. 1945 u t á n m i n d e n a k a d á l y e l h á r u l t a modern
e r d ő g a z d a s á g b e v e z e t é s e elől az e r d ő k á l l a m i k e z e l é s b e v é t e l é v e l. E r r e megfelelő k e z d e m é n y e z é s e k t ö r t é n t e k , de ezek m e g h i ú s u l t a k , és az új e r d ő r e n d e zési
u t a s í t á s (100/1955. sz. F M - r e n d e l e t ) újból t ö r v é n y b e i k t a t t a és o r s z á g o s an
k ö t e l e z ő v é t e t t e a t a r v á g á s o s e r d ő g a z d á l k o d á s t.
— Az e r d ő g a z d a s á g i v e z e t é s á l t a l e l k ö v e t e t t súlyos t é v e d é s k ö v e t k e z t é b e n , minde n évben 6,5 m i l l i ó m3 f a n ö v e d é k e t eleve e l v e s z í t ü n k, m e r t a t a r v á g á s os
e r d ő g a z d a s á g i r e n d s z e r a l k a l m a z á s a m i a t t az 1,4 m i l l i ó h a-t k i t e v ő természetes er d ő k l e h e t s é g e s 13 m i l l i ó m3 f a n ö v e d é k e h e l y e t t — a m i t a m o d e r n , szálalóvágásos r e n d s z e r b e n j á t s z v a m e g t e r m e s z t e n e k — a t e r ü l e t e n csak 6,5 m i l l ió
m3 f a n ö v e d é k t e r e m.
Az 1970. évi M É M - r e n d e l e t t e l é l e t b e l é p t e t e t t, új e r d ő r e n d e z é s i u t a s í t á s fokozta az é l ő f a k é s z l e t t e l f o l y t a t o t t r a b l ó g a z d á l k o d á s t, és e n n e k k ö v e t k e z t é b en
1983-ra az évi f a n ö v e d é k 6,5 m i l l i ó m3-r ő l 5 m i l l i ó m3-r e c s ö k k e n t , szemben
a h i v a t a l o s a d a t o k s z e r i n t i 10 m i l l i ó m3 n ö v e d é k k e l. Ebből k ö v e t k e z i k , hogy
a ma m á r 8 m i l l i ó m3-t k i t e v ő f a k i t e r m e l é s ü n k 3 m i l l i ó m3-t k i t e v ő t ú l h a s z -
n á l a t b ó l a d ó d i k. Ezért az e r d ő g a z d a s á g o k „ t e r m e l é s i p r é m i u m o t " v e t t e k fel.
Az é v e n t e e l v e s z í t e t t, 8 m i l l i ó m3 f a n ö v e d é k k ö v e t k e z t é b e n k e l e t k e z e t t kár
50—60 m i l l i á r d f o r i n t o t tesz ki é v e n t e.
— Az é l ő f a k é s z l e t csak 159,5 m i l l i ó m3 és n e m 265 m i l l i ó m3, m i n t a m i t a hiva t a l o s adatok közölnek. Ma e r d e i n k b e n 1 8 , 8 % - k al k e v e s e b b az élőfakészlet, m i n t 1946-ban volt.
— 1950-től a s o p r o n i E r d é s z e t i és F a i p a r i E g y e t e m e r d ő m é n n ö k i k a r á n csak a
t ö b b m i n t 100 éve e l a v u l t, t a r v á g á s o s e r d ő g a z d á l k o d á s t a n a i t o k t a t j á k.
— A Soproni E r d é s z e t i K u t a t ó i n t é z e t e t 1950-ben m e g s z ü n t e t t é k és a b u d a p e s ti
a s z f a l t o n l é t r e h o z o t t E r d é s z e t i T u d o m á n y o s I n t é z e t n e k f e l a d a t á u l a tarvágásos e r d ő g a z d á l k o d á s k u t a t á s á t r e n d e l t é k el. I t t k u t a t t á k ki a „fenyőtemetők"
és a „n y á r f a t e m e t ő k " hazai m e g t e r m e l é s é n e k m o d e r n m ó d s z e r e i t , a m e l y fenyő és n y á r f a t e m e t ő k b e n m á r n e m c s a k a fenyő- és n y á r f a á l l o m á n y o k t e m e t ő d t ek
e l , h a n e m n é p g a z d a s á g u n k f o r i n t - és d o l l á r m i l l i ó i , sőt m i l l i á r d j a i.
A cikk m e g j e l e n é s e u t á n számos h o z z á s z ó l á s é r k e z e t t a s z e r k e s z t ő s é g h e z , elsősorban az é r i n t e t t s z a k t e r ü l e t e k m ű v e l ő i t ő l.
A M A G Y A R N E M Z E T r é s z é r ő l a v i t á t — l e g a l á b b i s e g y e l ő r e — l e z á r v a , Mélykúti
Attila t o l l á b ó l v e z é r c i k k j e l e n t m e g „T a r v á g á s" c í m m e l, a m e l y b e n a c i k k í r ó vitatkozik a z o k k a l, a k i k n e h e z m é n y e z i k a s o k s z o r v a l ó b a n szögesen e l l e n t m o n d ó , a faga z d á l k o d á s e l m é l y ü l t t u d o m á n y o s s á g o t igénylő s z a k k é r d é s e i n e k n y i l v á n o s v i t á j á t, k é t s é g b e v o n v a e p o l é m i á b a n a n a p i s a j t ó i l l e t é k e s s é g é t . A v e z é r c i kk Voltaire i s me r t v é l e m é n y é v e l f e j e z ő d i k b e : ,, . . . h a n e m é r t e k is e g y e t a nézeteddel, m i n d e nt m e g t e s z e k a z é r t, h o g y e l m o n d h a s d őket!".
A v i t á h o z m á s l a p o k is c s a t l a k o z t a k: az . . Ö T L E T '84 1984. X. 25. s z á m a „Er(d)őpazarlás?"
címet v i s e l i és ö t c i k k f o g l a l k o z i k b e n n e a z e r d ő v e l.
A „ V á d l o t t a t a r v á g á s " c í m ű c i k k széles k ö r b e n t á m a s z t o t t k é t e l y e k e t a m a g y ar
e r d ő g a z d á l k o d á s négy é v t i z e d a l a t t e l é r t e r e d m é n y e i i r á n t. A t á m a s z t o t t zavar a h o z z á s z ó l á s o k u t á n s e m t i s z t á z ó d o t t a k ö z v é l e m é n y b e n, m e r t azok e g y r é s zt k ü l ö n böző l a p s z á m o k b a n j e l e n t e k meg, m á s r é s z t a c i k k b e n k ö z ö l t s o m m á s elmara s z t a l á s sa l s z e m b e n csak e g y - e g y m e g á l l a p í t á s r a a d t a k m e g f e l e l ő választ, így a k ö z v é l e mé n y most g y a k o r l a t i l a g t á j é k o z a t l a n n á vált a b b a n a k é r d é s b e n, hogy a f e l s z a b a du l á s ó t a v a l ó b a n j e l e n t ő s e r e d m é n y e k e t é r t ü n k-e el az erdőgazdálk o d á s t e r ü l e t é n, m i n t a h o g y e d d i g t u d t á k , vagy pedig r a b l ó g a z d á l k o d á s t f o l y t a t u n k a m a g y a r e r dő k b e n és a n a g y s z a b á s ú e r d ő s í t é s i m u n k á k, h a t a l m a s a n y a g i r á f o r d í t á s o k e l l e n é r e, m o s t k i s e b b az é l ő f a k é s z l e t ü n k , mint volt közvetlenül a h á b o r ú s p u s z t í t á s ok u t á n, s o k k a l k i s e b b e r d ő t e r ü l e t e n.
M i v e l a k é r d é s n e m c s a k a s z a k m a i k ö r ö k e t f o g l a l k o z t a t j a, h a n e m az e r d ő v e l foglalkozó, k a p c s o l ó d ó t e r ü l e t e k k u t a t ó i t, t u d ó s a i t, sőt a k ö z v é l e m é n y széles rétegeit is, az O r s z á g o s E r d é s z e t i E g y e s ü l e t s z ü k s é g e s n e k l á t t a , hogy k ü l ö n e r r e a célra öss z e h í v o t t v i t a ü l é s f o g l a l k o z z o n a s a j t ó b a n f e l v e t e t t k é r d é s e k k e l, állításokkal. Szüksé g e s n e k t a r t o t t a azt is, h o g y a v i t a s o r á n k i a l a k u l t á l l á s f o g l a l á s á r ó l tájékoztassa a s z a k m a i k ö r ö k e t, az e r d ő k i r á n t é r d e k l ő d ő, s z é l e s e b b k ö z v é l e ményt, és az i l l e t é ke s h i v a t a l o s i n t é z m é n y e k e t is. Az e l n ö k s é g a v i t á r a m e g h í v t a Szilágyi L á s z l ó t , v a l a me n n y i h o z z á s z ó l ó t, v a l a m i n t a v i t a t o t t k é r d é s e k legfelkészültebb s z a k é r t ő i t.
A v i ta v é g i g t á r g y i l a g o s l é g k ö r b e n zajlott le. C é l j a e l s ő s o r b a n a n n a k a t i s z t á z á sa volt, h o g y S z i l á g y i L á s z l ó m i v e l t u d j a b i z o n y í t a n i á l l í t á s a i t és m i é r t v o n j a kétségbe a h i v a t a l o s a d a t o k a t.
A v i t a f i g y e l e m b e v é t e l é v e l az e l n ö k s é g a k ö v e t k e z ő k b e n f o g l a l t a össze véleményét:
1. Az ü z e m t e r v e k (e r d ő t e r v e k) m e g b í z h a t ó s á ga m i n d e n o r s z á g e r d é s z e t i politikájának az a l a p j a az a d o t t o r s z á g e r d ő t e r ü l e t é n e k, é l ő f a k é s z l e t é n e k , f a f a j - és k o r ö s s z e t é t e l é n e k, v á g h a t ó f a k é s z l e t é n e k d ö n t é s h o z a t a l ra a l k a l m a s , megbízható a d a t o k k a l a l á t á m a s z t o t t i s m e r e t e. F e l i s m e r v e e n n e k f o n t o s s á gát , a
n é p g a z d a s á g i t a n á c s m á r 1 9 5 0-b e n e l r e n d e l t e a h o s s z ú t á v ú e r d ő g a z d a s á gi
ü z e m t e r v e k g y o r s í t o t t ü t e m b e n t ö r t é n ő e l k é s z í t é s é t, és e r r e a c é l r a létrehozta az e r d ő r e n d e z é s i s z e r v e z e t e t, a m e l y i k több m i n t h a r m i n c é v e d o l g o z i k 180—300 fős l é t s z á m m a l az ü z e m t e r v e k k é s z í t é s é n, i l l e t v e r e n d s z e r e s m e g ú j í t á s á n. Az e r d ő re n d e z é s m ó d s z e r e i m e g f e l e l n e k a n e m z e t k ö z i g y a k o r l a t b a n az i n t e n z í v e r d ő g a z d á l ko d á s v i s z o n y a i között á l t a l á n o s a n a l k a l m a z o t t m ó d s z e r e k n e k , ezeket a t u d o m á ny o s k u t a t á s o k, i l l e t v e a s z á m í t á s t e c h n i k a e r e d m é n y e i n e k felhas z n á l á s á v a l folyama t o s a n k o r s z e r ű s í t i k.
Az ü z e m t e r v e k m e g b í z h a t ó s á g á t az a l á b b i a k b i z t o s í t j á k:
— Az E r d ő r e n d e z é s i S z o l g á l a t dolgozói é r d e k e l t e k , hogy jó ü z e m t e r v e k e t készítsenek , az ü z e m t e r v e k b e n — ú j n e v ü k ö n az e r d ő t e r v e k b e n — l e v ő a d a t a i k v a l ó sá g n a k m e g f e l e l ő e k l e g y e n e k . E g y é b k é n t m u n k á j u k és a m u n k á t k é s z í t ő d o l go z ó i k hite l ü k e t v e s z t e n é k.
— E g y-e g y g a z d á l k o d ó e g y s é g r e e l k é s z í t e t t ü z e m t e r v e t az e r d ő f e l ü g y e l ő s é g és a g a z d á l k o d ó i l l e t é k e s s z a k e m b e r é n e k a l á k e l l í r n i a, h e l y e s n e k k e l l elismernie
a z ü z e m t e r v a d a t a i t . H a a t é n y l e g e s e n m e g l e v ő t é r f o g a t n á l t ö b b e t i s m e r el,
a k k o r a k i t e r m e l é s n é l j e l e n t ő s g o n d j a i t á m a d h a t n a k (s z e r z ő d é s e k n e m teljesítése, t e r v e z e t t á r b e v é t e l e l m a r a d á s a s t b . ) . E z é r t a g a z d á l k o d ó k é r d e k e első s o r b an az, hogy az ü z e m t e r v e k ne t a r t a l m a z z a n a k az á l t a l u k, a l a p o s h e l y s z í n i i s m e re t e k a l a p j á n m e g á l l a p í t o t t é l ő f a k é s z l e t n é l, n ö v e d é k n é l, t e r v e z e t t kitermelési e l ő í r á s n á l m a g a s a b b a d a t o k a t.
— A l e g m e g b í z h a t ó b b e l l e n ő r z é s t a z o n b a n a z j e l e n t i, hogy a v é g h a s z n á l a t r a terve z e t t á l l o m á n y o k a d a t a i t k i t e r m e l é s ü k u t á n e g y b e v e t i k a z ü z e m t e r v e k ada t a i va l, t e h á t a tervszámokat a tényszámokkal ellenőrzik. Az ü z e m t e r v e k a d a t a i na k harminc é v e f o l y ó, e z e r és e z e r e r d ő r é s z l e t t é n y s z á m a i n a l a p u l ó e l l e n ő r z é se
a z t m u t a t j a, hogy é r d e m i e l t é r é s a t e r v e z e t t é l ő f a k é s z l e t (Gáspár-H. G.: Az
E r d ő , 1976.; Szántó G.: Az E r d ő , 1981.) és a t é n y l e g e s e r e d m é n y e k k ö z ö t t n i n c s.
T ö b b s z ö r i v i z s g á l a t és l e g u t ó b b az E r d ő r e n d e z é s i S z o l g á l a t v e z e t ő j é n e k tájéko z ta t á s a s z e r i n t — az e l m ú l t öt év ö s s z e s í t e t t a d a t a i a l a p j á n — az ü z e m t e r vek
é s a t é n y s z á m o k a d a t a i k ö z ö t t i e l t é r é s a 6 % h i b a h a t á r o n b e l ü l m a r a d t, kitermel é s k o r á l t a l á b a n t ö b b f a t é r f o g a t o t t a l á l n a k, m i n t a m i t az ü z e m t e r v előirány z o t t .
Az e l n ö k s é g t a g j a i, a t e r m e l é s b e n, k u t a t á s b a n, o k t a t á s b a n, e r d ő r e n d e z é s b e n dolgo z ó k e g y ö n t e t ű v é l e m é n y e s z e r i n t, az ü z e m t e r v e k ö s s z e s í t e t t a d a t a i, tehát az élőfa k é s z l e t 257 m i l l i ó m3-e s, a n ö v e d é k 10,8 m i l l i ó m3-e s n a g y s á g a a valóságnak megfelel, az a d a t o k a t b á r k i, k o n k r é t t e r ü l e t i b o n t á s b a n, e l l e n ő r i z h e t i.
Az e l n ö k s é g f e l k é r t e Szilágyi L á s z l ó t , hogy í r á s b a n i s m e r t e s s e s z á m í t á s i módszereit. E r r e S z i l á g y i L á s z l ó s e m a v i t a ü l é s e n, s e m azt k ö v e t ő e n n e m v á l l a l k o z o t t.
A v i t a ü l é s e n e g é s z e n r ö v i d e n azt a t á j é k o z t a t á s t a d t a, h o g y az 1971. é v i erdőleltár
a d a t a i b ó l i n d u l t ki, és az a k k o r i é l ő f a k é s z l e t e t n ö v e d é k s z á z a l é k s e g í t s é g é v e l megnö v e l t e és l e v o n t a az é v e n k é n t i f a k i t e r m e l é s t ; így j u t o t t el az 1981. é v r e vonatkozóan az o r s z á g o s 159,5 m i l l i ó m3-h e z.
2. Az élőfakészlet és a növedék
Az ü l é s e n r é s z t vevő e r d ő r e n d e z é s i s z a k é r t ő k t á j é k o z t a t á s t a d t a k a r r ó l, h o g y az 1971. évi e r d ő l e l t á r é l ő f a k é s z l e t e és főleg f o l y ó n ö v e d é k e — az a l k a l m a z o t t fatermé s i t á b l á k k o r s z e r ű s í t é s e m i a t t — k o r r e k c i ó n é l k ü l n e m v e t h e t ő ö s s z e az 1981. évi a d a t o k k a l. Az 1971. évi e r d ő l e l t á r b a n — a m e l y az 1961—70. k ö z ö t t k é s z ü l t üzemte r v e k a d a t a i t ö s s z e s í t i — a f a t é r f o g a t- és f o l y ó n ö v e d é k-a d a t o k z ö m m e l még a m ú lt s z á z a d b a n, 1888-ban s z e r k e s z t e t t , Greiner-féle fatermési t á b l á k a d a t a i b ó l , illetve m á s, azonos e l v e k s z e r i n t f e l é p í t e t t t á b l á k b ó l s z á r m a z t a k. E z e k b e n a fatermési t á b lá k b a n k i m u t a t o t t f o l y ó n ö v e d é k n e m f o g l a l j a m a g á b a az e s e t l e g gya k o r o l t e l ő h a s zn á l a t f a t ö m e g é t (a m e l l é k á l l o m á n y t ). E z e k b ő l a f a t e r m é s i tábl á k b ó l a f o l y ó n ö v e d ék a d a t á t m i n d e n v á l t o z t a t á s n é l k ü l k e l l k i o l v a s n i.
A m e g v á l t o z o t t k ö r ü l m é n y e k m i a t t, m e l y e k az e r d ő t e r ü l e t e k m i l y e n s é g é b e n és a g a z d á l k o d á s b a n (i n t e n z í v e r d ő n e v e l é s ) k ö v e t k e z t e k be, s z ü k s é g e s s é v á l t új fate r m é s i t á b l á k s z e r k e s z t é s e . E z e k e t az E R T I k é s z í t e t t e el és 1968-tól k e z d v e jel e n te k meg. Az új t á b l á k m á r f i g y e l e m b e v e t t é k a g y é r í t é s i (e l ő h a s z n á l a t i) fatérfogatot és a hozzá t a r t o z ó n ö v d é k e t is. A z e r d ő r e n d e z é s, h e l y e s e n, az ú j, n a g y o b b fa t é r fo g a t o t s z e r e p e l t e t ő t á b l á z a t o k a t a l k a l m a z z a, m e l y b e n a f a k é s z l e t az összes fát, t e h á t az elő- és v é g h a s z n á l a t o k f a t é r f o g a t á n a k összegét, i l l e t v e a folyónövedékben az összes f a t e r m é s n e k a k ö v e t k e z ő 10 é v b e n v á r h a t ó n ö v e d é k é t tarta l m a z z a . I n n en e r e d az 1971. és 1981. évi e r d ő l e l t á r a d a t a i k ö z ö t t i l á t s z ó l a g o s eltérés, m i n d az élőfa k é s z l e t r e , m i n d a f o l y ó n ö v e d é k r e v o n a t k o z ó a n.
3. A fakitermelés nagysága
Az é l ő f a k é s z l e t r e , n ö v e d é k r e v o n a t k o z ó , a l a p v e t ő e n h i b á s s z á m o k m i a t t, tévesek az e z e k b ő l l e v o n t k ö v e t k e z t e t é s e k is.
A m a g y a r e r d ő k b e n h á r o m é v t i z e d e r e n d s z e r e s e n k e v e s e b b e t t e r m e l ü n k ki, m i nt az e r d ő k évi n ö v e d é k e. E n n e k e l s ő s o r b a n az az o k a, h o g y 1946 ó t a t ö b b m i n t 500 000 ha új e r d ő t t e l e p í t e t t ü n k, m e l y e k z ö m e c s a k é v t i z e d e k m ú l v a f o g j a elérni a vágásérettségi k o r t, t e h á t j e l e n l e g m é g n e m t e r m e l h e t ő ki. A n ö v e d é k t e h á t megvan , de k i t e r m e l é s e t é n y l e g r a b l ó g a z d á l k o d á s l e n n e. E n n e k k ö v e t k e z t é b en v i s z o n t az élőfaké s z l e t és a n ö v e d é k n ö v e k s z i k . E z é r t t e h á t a z o n á l l í t á s, a m e l y sze r i n t a m a g y ar e r d ő k b e n r a b l ó g a z d á l k o d á s folyik, m e r t l é n y e g e s e n t ö b b e t term e l ü n k ki, m i n t az é v i n ö v e d é k , m i n d e n a l a p o t n é l k ü l ö z. A t é n y é p p e n fordított. Az e l ő b b i e k s z e r i nt k e v e s e b b e t t e r m e l ü n k ki, m i n t a n ö v e d é k.
4. A növedékveszteségből keletkező kár
Az e l ő z ő e k b ő l m á r k ö v e t k e z i k, hogy v a l ó t l a n o k és k o m o l y t a l a n o k az évi 50—60
m i l l i á r d, i l l e t v e 80—90 m i l l i á r d f o r i n t k á r r a v o n a t k o z ó m e g á l l a p í t á s a i is, a m i t az évi, á l t a l a b e c s ü l t 8 m i l l i ó m3 n ö v e d é k v e s z t e s é g b ő l vezet le. A növedékveszteség megal a p o z a t l a n s á g á r ó l m á r s z ó l t u n k , itt még azt kell m e g e m l í t e n i , hogy a veszteség
e m l í t e t t n a g y s á g a k e r e k e n 7000 F t / m3 e g y s é g á r m e l l e t t k e l e t k e z h e t. Ez többszöröse az e r d e i v á l a s z t é k o k ma é r v é n y e s á t l a g o s é r t é k e s í t é s i á r á n a k és n e m t a r t a l m a z za a t e r m e l é s r e f o r d í t o t t k ö l t s é g e k e t. Az e r d ő g a z d a s á g o k e r d e i válas z t é k a i n a k 1983. évi, á t l a g o s é r t é k e s í t é s i e g y s é g á r a 920 F t / n e t t ó m3 . (B r u t t ó m 3 - r e v o n a t k o z ó a n m é g e n n él i s k e v e s e b b, k b . a j e l z e t t e g y s é g á r 8 0 % - a .)
A m e n n y i b e n a s z e r z ő f e l d o l g o z o t t k é s z t e r m é k r e gondol, úgy a s z á m s z i n t é n irreális , m e r t ez e s e t b e n le k e l l v o n n i a f e l d o l g o z á s i v e s z t e s é g e k e t és s z á m í t á sba kell v e n n i a r e n d k í v ü l m a g a s b e r u h á z á s i és t e r m e l é s i k ö l t s é g e k e t.
5. A javasolt szálalóvágásos módszerről
S z i l á g y i László a l a i k u s o k s z á m á r a első p i l l a n a t b a n m e g h ö k k e n t ő á l l í t á s a szerint a „ s z á l a l ó v á g á s o s " r e n d s z e r e k b e v e z e t é s é v e l a j e l e n l e g i, á l t a l a 5 m i l l i ó m3-re
b e c s ü l t évi n ö v e d é k e t „ j á t s z v a " l e h e t n e 13 m i l l i ó m3-re n ö v e l n i . E n n e k az állításnak a s ú l y á t m i n i m u m r a c s ö k k e n t i az a t é n y, hogy e r d e i n k n ö v e d é k e m á r j e l e n l eg
i s k ö z e l í t i a 11 m i l l i ó m3-t és a j e l e n l e g i m ó d s z e r e k a l k a l m a z á s a m e l l e t t is a nem
t á v o l i j ö v ő b e n , az á l t a l a j e l z e t t 13 m i l l i ó m3 n ö v e d é k e l é r h e t ő. E n n e k e l l e n é re
s z ü k s é g e s a k é r d é s b e n s z a k m a i l a g á l l á s t f o g l a l n i.
A v i t á b a n f e l t e t t k é r d é s e k s o r á n t i s z t á z ó d o t t, hogy az á l t a l a i d e á l i s n a k t a r t o tt
„ s z á l a l ó v á g á s " r e n d s z e r e a l a t t Wagner Kristóf német e r d ő m e s t e r által, a múlt
s z á z a d v é g é n k i d o l g o z o t t és l e í r t, v o n a l a s s z e g é l y v á g á s t é r t i. N e m s o r o l j a ide a hazá n k b a n a l k a l m a z o t t egyéb, t e r m é s z e t e s ú j u l a t o t b i z t o s í t ó , f o k o z a t o s felújító v á g á so k a t .
A f o k o z a t o s f e l ú j í t ó v á g á s o k n a k s z á m o s m ó d s z e r e i s m e r e t e s , e z e k n e k csak egyike a W a g n e r - f é l e módszer, a m e l y n é l s i k e r r e csak á r n y t ű r ő fafajok, így mindenekelőtt luc- és j e g e n y e f e n y ő e s e t é n l e h e t s z á m í t a n i ; ez t e h á t f a f a j h o z k ö t ö t t r endsze r. Ha z á n k b a n a j e g e n y e f e n y ő - á l l o m á n y o k t e r ü l e t e j e l e n t é k t e l e n , így a W a g n e r -fé l e r e n d s z e r s z é l e s k ö r ű e l t e r j e s z t é s é n e k n i n c s e n ek m e g az a l a p v e t ő feltételei.
M a g y a r o r s z á g o n é r t é k e l h e t ő k í s é r l e t e t a W a g n e r -f é l e v o n a l a s szegélyvágásra nem v é g e z t e k , így s e m m i f é l e a d a t t a l n e m i g a z o l h a t ó e n n e k a m ó d s z e r n e k a hazai viszonyok k ö z ö t t i a l k a l m a z h a t ó s á g a , még k e v é s b é az. h o g y ez h e k t á r o n k é n t két s z e r akko r a n ö v e d é k e t a d n a , m i n t a j e l e n l e g a l k a l m a z o t t r e n d s z e r e k.
A s z á l a l ó v á g á s o s ü z e m m ó d széles k ö r ű b e v e z e t é s é v e l s z e m b e n számos okot lehet felso r o l n i : A t e r v e z é s és k i v i t e l e z é s b o n y o l u l t s á g a, n e h e z e n e l l e n ő r i z h e t ő (r a b ló g a z d á l k o d á s l e h e t ő s é g e ) , n a g y m u n k a e r ő i g é n y ( a l a c s o n y t e r m e l é k e n y s é g ) , n a g y beru h á z á s i g é n y ( f e l t á r ó h á l ó z a t ) , a n y a g m o z g a t á s i k ö l t s é g e k j e l e n t ő s növ e k e d é s e (a köze l í t é s i k ö l t s é g e k m i a t t ) . Ha a z o n b a n m i n d e z e k e l l e n é r e , a b b ó l k i i n d u l v a , hogy a t e r m é s z e t e s e r d ő k t e r ü l e t é t n ö v e l n i t ö r e k s z ü n k és ki a k a r j u k te r j e s z t e n i a s z á l a l ó vá g á s a l k a l m a z á s á t, e g y á l t a l á n l e h e t s é g e s - e ez?
A s z á l a l ó v á g á s f e l t é t e l e z i a t e r m é s z e t e s m a g r ó l való f e l ú j u l á s t . Az e r r e képes
f a f a j o k az 1981. é v i e r d ő l e l t á r s z e r i n t 783 e z e r h a-t f o g l a l n a k el. Állományszerkezeti
és t e r m ő h e l y i okok , m i a t t ennek csak egy része (70%-a) a l k a l m a s t e r m é s z e t es
f e l ú j í t á s r a , ez 548 e z e r ha. T e l j e s e n k i z á r t t e h á t , h o g y 1.4 m i l l i ó h a-o n alkalmazható
l e n n e b á r m e l y i k t e r m é s z e t e s , m a g r ó l t ö r t é n ő f e l ú j í t á s i m ó d s z e r. E g y é b k é n t az a l k a l ma s f a f a j n á l és á l l o m á n y s z e r k e z e t n é l , m e g f e l e l ő t e r m ő h e l y e n 80 . . . 100 é v r e l e n ne s z ü k s é g az á t á l l á s b e f e j e z é s é r e.
6. A „fenyő- és nyártemetők"-ről
A f e n y ő - és n y á r t e m e t ő k r ő l szóló á l l í t á s s a l s z e m b e n a n y á r - és f e n y ő e r d ő k fontosabb a d a t a i az a l á b b i a k:
N Y A R A K FENYŐK
M. e. 1948 1970 1983 1948 1970 1983
T e r ü l e t 1000 ha 33.8 86,1 153,1 67,5 122,0 226,7
N ö v e d é k m 3/ h a X X 8,8 X X 7,8
N ö v e d é k 1000 m3 X X 1351 X X 1766
K i t e r m e l é s 1000 m3 X 549 1420 X 303 685
A f e l s z a b a d u l á s óta l é t e s í t e t t új e r d ő k n e k közel felét n y a r a k és f e n y ő k a l k o t j á k.
A n y a r a k n ö v e d é k e h e k t á r o n k é n t közel k é t s z e r a k k o r a mint az e g y é b fafajokból
á l l ó e r d ő k é; a j e l e n t ő s r é s z b e n t a l a j v é d e l m i célból l é t e s í t e t t f e n y v e s e k növedéke
s e m m a r a d el az o r s z á g o s á t l a g t ó l . A n y á r a k 10 m3/ha n ö v e d é k e pedig az egyik
l e g k i e m e l k e d ő b b n e m z e t k ö z i s z a k t e k i n t é l y . G. Giordano p r o f e s s z o r s z e r i n t a magy a r o r s z á g i h a t á r t e r m ő h e l y e k e n k i e m e l k e d ő e r e d m é n y . Bár e z e k az e r d ő k vá g á s ér e t t s é g i k o r u k a t csak a k ö v e t k e z ő é v t i z e d e k b e n érik el, m á r j e l e n l e g is a je l e n tős e l ő h a s z n á l a t o k r é v é n 1,7 m i l l i ó m3-r e l n ö v e l i k a k i t e r m e l h e t ő fatérfogatot és e g y i k a l a p j á t képezik a j u g o s z l á v — m a g y a r c e l l u l ó z e g y e z m é n y a l a p j á n a hazai
p a p í r i p a r c e l l u l ó z e l l á t á s á n a k. A D u n a-T i s z a közi f e k e t e f e n y v e s e k j e l e n t ő s szerepet j á t s z a n a k a t é r s é g t a l a j v é d e l m é b e n (futóhomok m e g k ö t é s e ), a m e l l e t t egyre
n ö v e k v ő m é r t é k b e n j á r u l n a k hozzá a n é p g a z d a s á g f a e l l á t á s á h o z, pénzbevételeihez.
I l y e n e r e d m é n y e k m e l l e t t t e r m é s z e t e s e n v o l t a k o l y a n e r d ő r é s z l e t e k is, a h o l a n y á r va g y f e n y ő t e l e p í t é s e k n e m s i k e r ü l t e k , de a z e r e d m é n y ö s s z e s s é g é b e n m e g n y u g t a t ó.
7. Az 1955. évi erdőrendezési utasításról
Az az á l l í t á s , a m e l y s z e r i n t a z 1955-ben k i a d o t t e r d ő r e n d e z é s i u t a s í t á s ú j b ó l törvénybe i k t a t t a v o l n a és o r s z á g o s a n k ö t e l e z ő v é t e t t e v o l n a a t a r v á g á s t, n e m felel m e g a v a l ó s á g n a k; e r r ő l b á r k i m e g g y ő z ő d h e t, h a k e z é b e veszi és e l o l v a s s a az u t a sí t á s t . Az i d e v á g ó r é s z az a l á b b i a k s z e r i n t h a n g z i k : „ T a r v á g á s c s a k ott terv e z h e t ő, ah o l a t e r m é s z e t e s f e l ú j í t ó v á g á s o k n e m a l k a l m a z h a t ó k . . . "
8. A tarvágás és az oktatás
Az e m l í t e t t e g y e t e m e n az e r d ő m ű v e l é s t 1950—1956 között Jablánczy Sándor o k t a t t a . Ő köz i s m e r t e n a m u n k a i g é n y e s s z á l a l á s és a s z á l a l ó v á g á s o s f e l ú j í t á s ok
l e g l e l k e s e b b h a z a i h í v e v o l t . E z t o k t a t á s i a n y a g a is t ü k r ö z t e .
J a b l á n c z y u t á n Roth Gyula p r o f e s s z o r t h í v a t t a vissza n y u g d í j b ó l az e g y e t em és
p á r évig ő o k t a t t a az e r d ő m ű v e l é s t . R o t h G y u l á t Szilágyi is idézi c i k k é b e n és
t a n k ö n y v é t t a r t j a k ö v e t e n d ő p é l d á n a k . Í g y n e m f é r h e t a h h o z k é t s é g , hogy Roth G y u l a is n a g y s ú l l y a l o k t a t t a a s z á l a l ó v á g á s o s r e n d s z e r e k e t.
Az e l m ú l t n e g y e d s z á z a d a l a t t az e r d ő m ű v e l é s p r o f e s s z o r a Májer Antal volt, aki
a t e r m e l é k e n y s é g és h a t é k o n y s á g , v a l a m i n t az ö k o l ó g i a i s z e m p o n t o k gyakori elle n t mo n d á s á t az ökológiai s z e m p o n t o k e l ő t é r b e h e l y e z é s é v e l k í v á n t a f e l o l d a n i . Ezt b i z o n y í t j a , hogy az 1982-ben k i a d o t t E r d ő m ű v e l é s t a n II. c. j e g y z e t e 28 o l d a l on
f o g l a l k o z i k a s z á l a l á s s a l, s z á l a l ó v á g á s s a l és a fokozatos f e l ú j í t ó v á g á s s a l , s mindössze 6 o l d a l o n a t a r v á g á s s a l.
9. Az Erdészeti Tudományos Intézetről
A régi E r d é s z e t i K u t a t ó i n t é z e t e t S o p r o n b a n n e m s z ü n t e t t é k meg, h a n e m része
l e t t az 1949-ben a l a p í t o t t E r d é s z e t i T u d o m á n y o s I n t é z e t n e k (ERTI), a m e l y i k sokkal na g y o b b l e h e t ő s é g e k k e l i n d u l t , m i n t a m i v e l a n é h á n y főből á l l ó E r d é s z e t i Kutatói n t é z e t r e n d e l k e z e t t. Az e g y k o r i E r d é s z e t i K u t a t ó i n t é z e t f o l y a m a t b a n levő témá i t m e g h a g y t á k és m a az ERTI soproni á l l o m á s á n t ö b b e n d o l g o z n a k , m i n t az
e g y k o r i k u t a t ó i n t é z e t b e n . Az E R T I t é n y l e g e s k u t a t á s a i hét t á j i k í s é r l e t i állomáso n ( S o p r o n b a n , S á r v á r o t t, K a p o s v á r o t t , M á t r a f ü r e d e n , K e c s k e m é t e n, Püspökladá n y b a n és Gödöllőn) folynak, a 700 k ö z s é g h a t á r á b a n l e g k ü l ö n b ö z ő b b erdőkben
l e v ő , 5000 ha k í s é r l e t i t e r ü l e t e n . A b u d a p e s t i k ö z p o n t b a n csak a k u t a t ó k egynegyede dolgozik olyan témákon, melyek n e m e l s ő s o r b a n t e r e p h e z k ö t ö t t e k , h a n em
j o b b a n k a p c s o l ó d n a k az e g y é b k é n t B u d a p e s t r e k o n c e n t r á l t t u d o m á n y o s közpo n t o k hoz, i n t é z m é n y e k h e z , f o r r á s o k h o z.
A fatömeg, a f a t e r m é s i modelltáblák a l k a l m a z h a t ó s á g á t a g y a k o r l a t igazolta. A
v á g á s k o n c e n t r á c i ó t e r é n e l k ö v e t e t t t ú l k a p á s o k n e m f e l t é t l e n ü l i g a z o l j á k a n e m z e t közi g y a k o r l a t b ó l á t v e t t elmélet a l a p t a l a n s á g á t és n e m b i z o n y í t j á k az intézet k á r o s s z e r e p é t.
10. A sajtó szerepéről
A M A G Y A R N E M Z E T számos a l k a l o m m a l f o g l a l k o z o t t az e r d é s z e t h e l y z e t é v el
p r o b l é m á i v a l . K ü l ö n ö s e n Antalffy Gyula, Illés Endre, de m á s o k t o l l á b ó l is, s o k
o l y a n cikk, i n f o r m á c i ó j e l e n t meg, a m e l y e k p ó t o l h a t a t l a n s e g í t s é g e t jelentettek
a b b a n , hogy a z e r d ő k i r á n t é r d e k l ő d ő o l v a s ó k s z é l e s k ö r e i s m e r k e d h e s s e n meg a z e r d ő g a z d a s á g e r e d m é n y e i v e l, g o n d j a i v a l és s z e r e s s é k m e g a z e r d ő k e t .
E g y e t é r t ü n k M é l y k ú t i A t t i l a „ T a r v á g á s " c í m ű v e z é r c i k k é n e k m i n d e n lényeges
m e g á l l a p í t á s á v a l , de s z e r e t n é n k r e m é l n i , hogy a V o l t a i r e - i d é z e t s z e l l e m é b e n v a ló m ű k ö d é s n e m j e l e n t i azt, h o g y v a l ó t l a n s á g o k k a l egész á g a z a t o k n a k rossz hírét
l e h e t k e l t e n i, a m e l y e t a z t á n l e h e t e t l e n n y o m n é l k ü l e l t ü n t e t n i . Ezzel a kiegészítéssel é r t ü n k e g y e t a z z a l, a m e l y e t a z i d é z e t k i a k a r t f e j e z n i.
N a g y o n ö r ü l n é n k , h a a s a j t ó a z e d d i g i e k n é l t ö b b e t f o g l a l k o z n a a z erdőgazdálkodás f o n t o s a b b s z a k m a i k é r d é s e i v e l. E n n e k k ü l ö n ö s i d ő s z e r ű s é g e t ad az, h o g y a F A O az 1985. é v e t „ A z e r d ő k é v é " - n e k n y i l v á n í t o t t a.
V é g ü l s z e r e t n é n k m é g m e g j e g y e z n i azt is, h o g y az e l n ö k s é g v é l e m é n y e megoszlott a r r a v o n a t k o z ó a n , hogy egy i l y e n j e l l e g ű c i k k r e s z a b a d- e e g y á l t a l á n vála s z t a d n i. F é l ő u g y a n i s , h o g y a v á l a s z a d á s s a l m e g e r ő s í t j ü k azt a m ó d s z e r t , ame ly v a l ó t l a n s á g o k k ö z l é s é v e l v a g y h i h e t ő e n h a n g z ó f é l r e m a g y a r á z á s o k k al s z a b a d u t at n y i t a r á g a l m a z á s o k n a k.
Az elnökség