A f á k t ö r t é n e te (Az Erdő)

M i n d e n  é l ő l é n y  r e a g á l  a  h ő m é r s é k l e t i  és  a z i d ő j á r á s i  v á l t o z á s o k r a . A fák, a n ö v é n y e k  a  l e g s z e m b e t ű n ő b b en  v á l t o z n a k  át és v e l ü k  s z í n e s e d i k  v a g y  f a k u l  a  t á j . T é l e n  c s o n t v á z z á  k o p a s z o d o t t  á g a k k a l  m e re d n e k az ég f e l é a fák.  V á r v a - v á r j á k , és a s z ü r k e s é g b ő l , a f e k e t e -  f e h é r  s z í n e k b ől k i m e l e g s z i k a t a v a s z .  Z ú g - z s o n g az e r d ő , h a l v á n y z ö l d l e v e l e k és p o m p á s v i r á g ok s z í n e és f r i s s i l l a t a e r ő s ö d i k n a p r ó l n a p r a , a m í g h a r a g o s zöld, a z t án s á r g a s z í n ek h a t a l m a s o d n a k el. A s á r g a s z í n e k e g y r e s z a p o r o d n a k , vörös és lila is k e v e r e d i k a t á j s z í n e i k ö z é ; A z u t á n a h i d e g szelek, esők és a d é r l e k o p a s z t j a a f á k a t , é s m i n d en k e z d ő d i k e l ö l r ő l.
Ez az é v r ő l é v r e kis e l t é r é s s e l i s m é t l ő d ő e s e m é n y s o r a fák é l e t é b e n n e m volt
m i n d i g így. A F ö l d k ü l ö n b ö z ő t á j a i n is m á s t ö r t é n e t e k i s m é t l ő d n e k . Az ő s k o r t ól
n a p j a i n k i g n a g y o n j s o k m i n d e n t ö r t é n t a f á k k a l . F o n t o s t u d n i , m i t is k ö s z ö n h e t ünk n e k i k , m i t is v á r h a t u n k t ő l ü k . A f á k n a k , ha l e n n e t ö r t é n e l e m k ö n y v e , b i z t o s a l e g n a g y o b b k ö n y v v o l n a a v i l á g o n.
A Devon kor h a t á r á n , 400 m i l l i ó évvel e z e l ő t t „ l é p t e k " a t e n g e r e k b ő l a s z á r a z f
ö l d r e a n ö v é n y e k . I n n e n k e z d ő d i k a f á k t ö r t é n e l m e . M e g e r ő s ö d i k a vízi é l e t m ó d h
o z szokott n ö v é n y e k g y ö k é r z e t e és s z á r a . Az első m a g v a s p á f r á n y o k u t á n megj
e l e n n e k az ő s f e n y ő k , a n y i t v a t e r m ő k első f a t e r m e t ű p é l d á n y a i . A Karbon időszakb
a n m a g a s o d n a k , e r ő s ö d n e k a f á k és m e g h ó d í t j á k a s z á r a z f ö l d e t . E m b e r s o h a n em
l á t t a ő s e r d ő k á r a d n a k szét a k e d v e z ő t r ó p u s i k l í m a h a t á s á r a . Az ősidők K a r b on
e r d ő ó c e á n j a i n a k k ö s z ö n h e t j ü k a h a t a l m a s s z é n t e l e p e k k i a l a k u l á s á t . Ez a t a l á n soha t ö b b é n e m lesz n ö v é n y g a z d a g s á g a m a i n á l o x i g é n b e n 10-szer d ú s a b b l é g r é t e g et e r e d m é n y e z t e . Ezek az e r d ő k t ö b b „ e m e l e t e n " m i n t ma B r a z í l i a ő s e r d ő i , d e sokk
a l n a g y o b b t e r ü l e t e k e n o n t o t t á k az o x i g é n t , m e g t e r e m t v e az é l e t l e h e t ő s é g e t a
m a g a s a b b r e n d ű é l ő l é n y e k n e k . F o k o z a t o s a n e g y r e s z á r a z a b b l e s z a Föld k l í m á ja
és az ő s t ű l e v e l ű e k h ó d í t a n a k e g y r e n a g y o b b t e r ü l e t e k e t a P e r m i d ő s z a k b a n.
A f ö l d t ö r t é n e t i k ö z é p k o r k e z d e t é n a Triász i d ő s z a k b a n a k l í m a t o v á b b r a is s z á r
a z és e g y r e k e d v e z ő t l e n e b b lesz. M e g j e l e n n e k a p á f r á n y f e n y ő k , s z á r a z f ö l d e k v á n do r o l n a k és ü t k ö z n e k össze, h e g y s é g e k a l a k u l n a k ki, új és új t e n g e r e k n y í l n ak
meg. E z u t á n a k e d v e z ő b b , k i e g y e n l í t e t t k l í m á j ú Jura időszak k ö v e t k e z e t t . Ú j , soks
z í n ű e r d ő k n ö v e k e d n e k fel. E z u t á n ú j r a s z é l s ő s é g e s i d ő s z a k k ö v e t k e z i k , a Kréta.
A lombos fák, a z á r v a t e r m ő k a n y i a t v a t e r m ő k k e l s z e m b e n e t t ő l az i d ő t ő l k e z d t ék
m e g n a g y h ó d í t á s u k a t . A f ö l d t ö r t é n e t i k ö z é p k o r v é g é r e a l o m b o s f á k f a n t a s z t i kus a l k a l m a z k a d ó k é p e s s é g ü k k e l m i n d e n zugot m e g h ó d í t a n a k F ö l d ü n k ö n . Sok h ó d í tó k ö z ö t t sok k ü l ö n l e g e s fa m u t a t t a a l e g k ü l ö n l e g e s e b b a l k a l m a z k o d ó képességét.
A l e g e k  l e g j e t a l á n  a  M a n g r o v é k p é l d á n y a i . A t e n g e r p a r t o n é l t e k — és m a is élne k —, a t e n g e r i  i s z a p b a f ú r t á k be m a g u k a t . D a g á l y k o r  ú j r a  és  ú j r a  t e n g e r v í z  alá
k e r ü l n e k és vízi n ö v é n y e k lesznek, m e r t  a  t e n g e r v í z b ő l t á p l á l k o z n a k . Az időnk
é n t i k é n y s z e r h e l y z e t b e n , ahogy a t e n g e r á r v á l t o z i k , v á l t o z t a t j á k é l e t m ó d j u k a t,
l e s z n e k e g y s z e r s z á r a z f ö l d i , a z t á n vízi n ö v é n y e k.
Az új k o r b a n az E o c é n k e z d e t é n a z á r v a t e r m ő k új és m e g i n t új f a j t á i és v á l t o z
a t a i j e l e n n e k meg. A k l í m a i g e n s z é l s ő s é g e s , a n a g y v á l t o z á s t és m e g p r ó b á l t a t á st
a z i s m é t l ő d ő j é g k o r s z a k o k is j e l e n t i k . M e g j e l e n n e k a j u h a r o k , t ö l g y e k , fűzek, éger
e k . K i a l a k u l a F ö l d m a i h o z h a s o n l ó a r c u l a t a . 500 e z e r é v v e l e z e l ő t t m e g k e z d i az
ő s e m b e r a t e v é k e n y s é g é t , m e g i s m e r i a t ü z e t és m e g h ó d í t j a az e r d ő k e t . A h ó d í t ás
k o r a , a m i k o r a f á k m e g h ó d í t j á k a F ö l d e t , v é g e t é r t . M e g k e z d ő d ö t t a h ó d o l t s á g , a
f á k sokféle f e l h a s z n á l á s á n a k kora. E b b e n az ú j , az előző m i l l i ó s i d ő s z a k h o z k é p e st
r ö v i d i d ő s z a k b a n is k é t fő t é r t é n e t i s z a k a s z k ü l ö n í t h e t ő e l A vad f e l h a s z n á l ás
k o r a előbb, m a j d p e d i g t e l e p í t é s e k , az e r d ő g a z d á l k o d á s kora. Az első M e z o p o t á m
i á b a n é p ü l t c ö l ö p h á z a k u t á n a m ű v é s z i s z i n t r e e m e l k e d e t t m e s t e r e k és k é z m ű v
e s e k k e d v e l t a n y a g a l e t t a fa. K ö v e t k e z n e k o l y a n k o r o k és k u l t ú r á k , a m i k o r a fa
f e l h a s z n á l á s a a l e g m a g a s a b b m ű v é s z i s z i n t e t é r i el.
A fa a f e l h a s z n á l t a n y a g o k k ö z ö t t o l y a n e l ő k e l ő , m e g b e c s ü l t h e l y e t foglal el,
h o g y a r a n n y a l , d r á g a k ö v e k k e l d í s z í t v e j e l e n i k meg. Díszes szék, s z e k r é n y készül
b e l ő l e , v a g y p a l o t á k a t , t e m p l o m o k a t é k e s í t . .
A m i k o r a fa é r t é k e i r ő l e s i k szó, k ü l ö n kell v á l a s z t a n i az élő fa e s z t é t i k a i ós az
e g é s z s é g e s k ö r n y e z e t i h a t á s á t . A f e l d o l g o z o t t és a f e l d o l g o z á s r a k e r ü l ő  fa  s o k  ha s z ná r ó l k ü l ö n kell b e s z é l n i . Ezen é r t é k e k r e k i v é t e l n é l k ü l s z ü k s é g ü n k v a n . A köv
e t k e z ő k o r t ö r t é n e t i f e j e z e t b e n a fa m e g i s m e r é s é n e k és m e g b e c s ü l é s é n e k é r t é k e l é s e is b e n n e lesz. Bezzegh Péter